Een prachtig stuk natuur voor Nederland
Tot 1992 raasden er auto’s met 100 kilometer per uur door het Bargerveen, een van de laatste plekken in Nederland waar veen afgegraven werd. Geluidsmetingen op de plek waar vroeger de weg lag, geven inmiddels een veel te hoog decibel aan. Dat komt niet meer door de auto’s, wel door de zangvogels. Het is de favoriete plek van boswachter Jans de Vries. Samen met zijn collega Piet Ursem stond hij aan de wieg van het huidige natuurgebied, waar ze heel trots op zijn. “Natuur kapot maken is makkelijk, natuur terugbrengen, dat is ingewikkeld. Maar door alle inspanningen zijn we een heel eind op weg”, aldus Jans.
Een goed plan
In 1968 kocht Staatsbosbeheer het eerste deel van het Bargerveen. Meteen werd er begonnen met het herstel van de waterhuishouding. Veenmos heeft vochtige en voedselarme grond nodig. Door alle afgravingen stond het waterpeil veel te laag en was het gebied veranderd in droge turf. Pas toen halverwege de jaren 90 de afgravingen stopten, kon Staatsbosbeheer een goed plan opstellen voor het hele gebied. “Het slopen van de weg en het kanaal is de grootste verandering geweest in het Bargerveen”, vertelt Jans. “De grondwaterstand steeg lokaal drie tot vier meter. Goed gedaan, denk ik dan bij mezelf.”
“Zelfs mensen die hier in de buurt wonen zijn soms verbaasd dat we zulke mooie natuur in Nederland hebben.”
Bezoekers wanen zich in het buitenland
In 2000 werd er een beleidsplan opgesteld voor het behoud en het terugbrengen van het hoogveen. In dit plan stonden rigoureuze aanpassingen. Er werd grond aangekocht om bufferzones te creëren voor het water en er werden kades van leem en zand aangelegd om de waterstand op peil te houden. Het Bargerveen ligt hoger dan omliggende gebieden, waardoor het water dreigt weg te stromen. Door de kades blijft het water in het gebied. Bovendien dienen ze als fietspaden. Bezoekers kunnen zo het Bargerveen van dichtbij beleven. “Er zijn vaak bezoekers die niet weten dat we zulke mooie natuur in Nederland hebben. Ze wanen zich in het buitenland. Zelfs mensen die hier in de buurt wonen zijn soms verbaasd”, vertelt Piet.
Brede fietspaden
De brede fietspaden zijn er niet alleen voor fietsers. Ook voor hulpdiensten zijn ze een goede manier om in het gebied te komen. Begin mei woedde er een brand in het Bargerveen, die binnen een uur geblust was. “Zonder de fietspaden had de brandweer nooit zo snel bij de brand kunnen komen. Het is ook een voordeel dat het waterpeil weer op niveau is, daardoor kon de grond geen vlam vatten. We hebben nu alleen een beetje oppervlakkige schade. Ik ben benieuwd hoe snel het zich weer herstelt”, vertelt Jans. In dit filmpje is te zien hoe de brandweer over de paden reed.
2000 hectare levend hoogveen
In 2003 begonnen de maatregelen effect te hebben. In dat jaar begon het eerste veenmos weer te groeien. Het uiteindelijke doel is om 2000 hectare levend hoogveen terug te brengen. Op dit moment heeft het Bargerveen twee hectare levend hoogveen. Er lijkt dus nog een lange weg te gaan. Toch valt dat mee volgens de boswachters. “Het terugbrengen van het hoogveen gaat langzaam, maar zodra we de optimale condities hebben, groeit het veenmos weer vanzelf”, aldus Jans. Het Bargerveen heeft al 1600 hectare herstellend hoogveen. Dat mag nog geen hoogveen heten, maar wordt het vanzelf, zolang de condities goed zijn. Over een jaar of tien verwachten Jans en Piet dat de omstandigheden in het veen zo goed zijn dat ze alleen nog wat onderhoudswerkzaamheden hoeven te verrichten.
Toch zijn er ook nog zorgen. Piet heeft de afgelopen jaren een duidelijke afname van het aantal insecten gezien. “Het is nog niet meetbaar, maar ik heb het gevoel dat er nog maar dertig procent van het aantal insecten over is. Dat baart me zorgen.” Ook de hoeveelheid stikstof in het gebied moet drastisch omlaag. “Veenmos groeit het best bij een stikstofgehalte van zo’n vijf kilo per hectare. Dat percentage ligt momenteel vijf keer hoger” Verder is er natuurlijk klimaatverandering, hoewel zowel Jans als Piet optimistisch zijn. “We hebben zo veel aan de waterhuishouding gedaan dat het gebied steeds beter bestand is tegen drogere periodes.”
Verknocht aan het Bargerveen
Allebei houden ze van het Bargerveen. “Ik ben echt verknocht aan het gebied,” zegt Piet. “We hebben zo hard gewerkt om het veen terug te brengen en het is mooi dat het lukt. Terwijl boswachters in andere gebieden planten en diersoorten verliezen, krijgen wij er zelfs soorten bij. Het veenmos natuurlijk, maar ook vele soorten watervogels, adders en heikikkers. Laatst liep ik langs een gebied dat pas acht jaar geleden hersteld is. Er lag twaalf vierkante meter kikkerdril. Het is fantastisch om te zien hoe de natuur op de aanpassingen reageert.”
Jans rijdt door een spierziekte in een speciale rolstoel door het gebied. “Op sommige momenten kan dat gewoon niet door de hoeveelheid orchideeën die er groeit. Dat is zo prachtig, dan is het niet eens erg dat ik niet verder kan.”
“Wij hebben zo veel bereikt dat ik met trots een prachtig stuk natuur door kan geven.”
Beide boswachters zijn zestig. Ze kunnen zich nog niet voorstellen ooit met pensioen te gaan. “Als mijn lichaam het aan kan, blijf ik vrijwilliger,” vertelt Jans. Piet zal het gebied blijven bezoeken, maar vindt het ook goed om het stokje door te geven aan een jongere boswachter. “Wij hebben zo veel bereikt dat ik met trots een prachtig stuk natuur door kan geven.”
