Grenspalen klaar voor terugplaatsing in het Bargerveen

In het nieuwsbericht van mei informeerden we u over de restauratiewerkzaamheden van de grenspalen in het Bargerveen. Het is tijd voor een update, want de restauratiewerkzaamheden zijn inmiddels afgerond. De grenspalen worden dit jaar nog teruggeplaatst, veelal op hun oude plek.

Even opfrissen. Waar dienen grenspalen eigenlijk voor? Vroeger bepaalde de natuur waar de grens lag. Maar toen er duidelijke afspraken gemaakt werden over welke grond van wie was, zijn er grenspalen geplaatst om de grens af te bakenen. In het Bargerveen zijn nog een aantal van die grenspalen bewaard gebleven. Door het inzakken van het veen (van ongeveer een meter) is het fundament van de grenspalen bloot te komen liggen. Daardoor is een rottingsproces ontstaan en zijn de grenspalen flink aangetast. Drie van deze grenspalen hebben een bijzonder verhaal. Daar vertellen we u graag meer over. Andere grenspalen zijn in het verleden verdwenen. Deze locaties zijn door het Kadaster gemarkeerd met een gele buis.

Naar verwachting plaatst het natuurpark Moor Veenland in 2021 bij de gerestaureerde grenspalen een informatiebord met een beschrijving over de grenspaal. Er valt namelijk veel te vertellen over de grenspalen.  

Grenspaal 160-I

Grenspaal 160-I is een provinciaal monument van meer dan 100 jaar oud. Voor het einde van het jaar wordt deze teruggeplaatst aan de rand van het Bargerveen, tussen Zwartemeer en Nieuw-Schoonebeek. De grenspaal bestaat uit een bakstenen omhulsel en aan de binnenkant is een grijze paal zichtbaar. Die grijze paal, van Bentheimer zandsteen, werd door het bakstenen omhulsel op zijn plek gehouden. De gehele constructie stond op houten palen. De palen waren in slechte staat en zouden waarschijnlijk op korte termijn afbreken. Hierdoor ontstaat er schade aan de grenspaal. Er zijn nieuwe palen van 5 meter lang in de bodem op de vaste zandlaag geplaatst. Dat is nodig, want we hebben hier te maken met een veengebied. Als we dit niet doen, zakken de palen na verloop van tijd weg in het veen.

De grenspaal is in zijn oorspronkelijke staat teruggebracht. Er is op zoek gegaan naar de juiste bakstenen hiervoor. De bovenste lagen (omhulsel) en de voegen waren verdwenen. Dit is opnieuw aangebracht. Ook is de grenspaal geconserveerd. Dit doen we voor de wind en regen. Zo blijft de grenspaal langer in stand. Daarnaast is er een nieuwe fundatie aangelegd met een duurzaam houtsoort dat niet snel rot: cloeziana. Overigens was deze fundatie van hout 100 jaar geleden niet zichtbaar. Het bakstenen omhulsel stond namelijk op het maaiveld, maar door de verdroging en inzakken van het veen kwam het bovenste deel van de houten palen bloot te liggen en is gaan rotten. De paal wordt op dezelfde hoogte geplaatst als 100 jaar geleden. Het bovenste gedeelte van de houten palen blijft daardoor zichtbaar.

Foto: grenspaal 160-I voor de restauratiewerkzaamheden, door Herman Posthumus.

Foto: grenspaal 160-I na de restauratiewerkzaamheden, door Herman Posthumus.

Grenspaal 160-III

Dan hebben we grenspaal 160-III. Deze grenspaal wordt ook voor het einde van het jaar teruggeplaatst. Deze grenspaal is in het verleden omgevallen en lag op de grond (zie foto hieronder). De fundatie van de grenspaal was voor de restauratiewerkzaamheden bloot te komen liggen door verdroging en verzakking van het veen. De helft van de grenspaal was nog maar aanwezig en een stuk van de zandsteen was afgebroken. Ook het metsel- en voegwerk was weggevaagd. Dit is door de herstelwerkzaamheden inmiddels verholpen. Ook deze grenspaal is weer goed geconserveerd voor wind en regen.

Grenspaal 160-VA

Tot slot hebben we grenspaal 160-VA. Deze grenspaal is al teruggeplaatst in het gebied. Ook van deze grenspaal was niet meer veel over en lag zelfs bij een boer in de sloot. De houten palen van de grenspaal waren geknapt door ouderdom, weer en regen. De Bentheimer zandsteenpunt was helaas niet meer aanwezig, maar het omhulsel wel. Ook deze grenspaal is geconserveerd en is er metsel- en voegwerk aangebracht. Deze grenspaal stond oorspronkelijk waar de Hogeweg, die toen nog vanaf de kerk rechtdoor liep, de grens kruiste. Na de ontginning van het veen verdween dat gedeelte van de Hogeweg, waardoor de grenspaal zijn functie verloor. Ook door het Kadaster is deze grenspaal ‘vergeten’. Er is gekozen om deze grenspaal op een andere locatie te plaatsen. Dichtbij een uitzichtpunt van Staatsbosbeheer. De paal wordt wel op de oorspronkelijke hoogte teruggeplaatst. De onderkant van het bakstenen omhulsel markeert hoe hoog het veen in het verleden is geweest.

Foto: grenspaal klaar voor transport voor restauratie, door Prolander.