Restauratie van grenspalen in het Bargerveen
Om het bijzondere natuurgebied Bargerveen te beschermen en versterken, voeren we allerlei maatregelen uit in en rondom het Natura 2000-gebied. Een van de gebieden waar herstelmaatregelen gepland zijn is de grenskade.
De oude grenskade met Duitsland was opgebouwd uit veen. Dit is niet meer sterk genoeg om het water in het Bargerveen te houden. Daarom wordt het veen afgegraven en vervangen door een kade van leem en zand, wat veel steviger en waterdicht is.
Foto: werkzaamheden herstel grenskade, links: Duitsland, rechts: Nederland
Grenspalen
Ooit werd de grens tussen Nederland en Duitsland in het grote Bargerveen gemarkeerd met elf grenspalen. Het toen nog kletsnatte terrein maakte een bijzondere constructie noodzakelijk. Veel van die grenspalen zijn inmiddels verdwenen. Op de oude grenskade in het Bargerveen “staan” nog enkele van die palen in zeer slechte staat. Vroeger bepaalde de natuur waar de grens was, maar toen er duidelijke afspraken werden gemaakt over van wie welke grond was, werden er grenspalen neergezet om de grens af te bakenen. “Het zijn monumenten van het verleden, daar moet je zorgvuldig mee omgaan”, aldus amateurhistoricus Herman Posthumus uit Emmen. De restauratie van deze palen is al jaren een wens van Posthumus. “Als we nu niet wat doen blijft er niets over.”
“Het zijn monumenten van het verleden, daar moet je zorgvuldig mee omgaan”
Ewald Roordink van Prolander begeleidt het werk aan de grenskade en het herstel van de grenspalen. Roordink heeft contact gezocht met Posthumus en zegt “Het is prachtig dat er zoveel over deze palen bekend is door de inzet van Herman Posthumus, die informatie willen we nu ook graag delen met bezoekers. Het Naturpark helpt daarmee. Zij geven informatie op hun website https://nl.naturpark-moor.eu/ en ze maken en plaatsen de informatieborden voor de grenspalen”.
Moeilijk te vinden
Twee oude stenen grenspalen zijn nog zichtbaar als je op de huidige grenskade fietst. Wat veel mensen echter niet weten is er dat er nog meer grenspalen zijn. Zo ook de meer dan honderd jaar oude grenspaal 160-I, aan de rand van het Bargerveen, tussen Zwartemeer en Nieuw-Schoonebeek. Om bij die grenspaal te komen, moet je wel precies weten waar ‘ie staat. En zelfs als je het weet, dan nog is het dwars door de bosjes een hele onderneming. Er loopt geen pad naartoe, maar ook daar komt nu verandering in. “Als de paal gerestaureerd is, komt er een pad vanuit het Bargerveen. Mensen die in het Bargerveen wandelen of fietsen kunnen de grenspaal dan beter bereiken en bekijken”, aldus Roordink. Grenspaal 160-I is een Provinciaal monument.
Foto: huidige situatie Provinciaal monument grenspaal 160-I
Bijzonder
De vier palen die nu ver boven de grond uit komen, zaten ooit in het veen en dienden als fundering. Posthumus: “een heel bijzondere constructie, die je maar zelden tegenkomt. Alleen in veengebieden”. Grenspaal 160-I is de enige paal in het Bargerveen die nog op palen staat. De tekening hiernaast uit het grensverdrag van 1902 schetst de destijds bedachte constructie.
De andere grenspalen staan al niet meer op houten palen, zover is het verval al. Grenspaal 160-III ligt in brokstukken op de grond en bij grenspaal 160-VA is de fundering zo slecht dat deze is weggegleden in de nabijgelegen sloot.
“Deze constructie kom je alleen in veengebieden tegen.”
De restauratie
De eikenhouten fundering van grenspaal 160-I wordt vervangen door duurzaam hout, dat beter bestand is tegen weer en wind. De bakstenen worden hersteld, maar dezelfde bakstenen zoals ze eerder zijn gebruikt zijn niet meer te krijgen. Als oplossing worden de losse bakstenen van grenspaal 160-III hiervoor gebruikt. De grenspaal zelf, die van Bentheimer zandsteen is, blijft zoals ‘ie is. “Juist ook om de sporen van de tijd te zien” zegt Roordink. De paal wordt precies op zijn oorspronkelijke plek geplaatst. Nadat de paal is teruggeplaatst kun je precies zien hoe hoog het veen in het verleden was.
Ook grenspaal 160-III wordt weer op palen geplaatst, precies op de plek waar hij meer dan 100 jaar geleden geplaatst is. De bijzonderheid van deze paal is dat de helft van de bakstenen ombouw verdwenen is. In plaats van deze opnieuw te metselen, is hier gekozen om te restaureren wat er nog over is van de bakstenen ombouw. Na restauratie kunnen bezoekers hier zien hoe een grenspaal met bakstenen ombouw er van binnen uitziet.
Foto: huidige situatie grenspaal 160-III
Redelijke staat
Grenspaal 160-VA bevindt zich nog in een redelijk staat, tenminste de bakstenen ombouw. De grenspaal zelf, de Bentheimer zandsteenpunt, is afgebroken. “We hebben ons laten vertellen dat deze nu door een lokale agrariër wordt gebruikt als slijpsteen” lacht Roordink. “De agrariër heeft zich helaas nog niet gemeld”. Van deze grenspaal wordt de bakstenen ombouw gerestaureerd. Daarnaar wordt deze weer op palen geplaatst op dezelfde wijze als 100 jaar geleden.
Foto: huidige situatie grenspaal 160-VA
Informatieborden
Er valt nog meer te vertellen over de grenspalen, daarvoor verwijzen we graag naar de toekomstige informatieborden en de website van Bargerveen-Schoonebeek. De grenspalen worden de komende tijd in een schuur gerestaureerd. Zodra de werkzaamheden aan de grenskade gereed zijn worden de grenspalen teruggeplaatst. Naar verwachting is dit in het najaar van 2020. Wie weet kunnen we er een feestelijk moment van maken, maar we beloven in elk geval weer een nieuwsbericht, mét foto’s van de gerestaureerde palen!
Vragen
Mocht u vragen hebben naar aanleiding van bovenstaande dan kunt u contact opnemen met de heer E. Roordink (0592-365276).
