Een wandeling door het veranderende Bargerveen

Ontdek met deze wandelroute drie verschillende gebieden in het Bargerveen: het Meerstalblok, het Amsterdamsche veld en het Schoonebeekerveld. Je leert verschillende landschappen (biotopen) kennen en er is een grote kans om allerlei soorten dieren en planten tegen te komen. Tijdens deze wandeling zie je bovendien welke veranderingen het Bargerveen heeft ondergaan: je loopt langs buffers die water vasthouden in het veengebied en over nieuw aangelegde leemkades die voorkomen dat het grondwater wegstroomt.

Informatie voorafgaand aan de wandeling

Afstand: 13 kilometer
Startpunt: Parkeerplaats Bargerveen Noord (P3)
Knooppunten op de route: 01-02-05-85-84-83-82-90-01-02-76-79-80-14-08-09-03-02-01

Optioneel ri. knooppunt 98
Loop vanaf P3 een stukje richting knooppunt 98. Links zie je het Swarte Meer dat tussen 2017 en 2018 is aangelegd. Voor die tijd was dit akkerland. Het meer heeft twee functies:
1. Het houdt overtollig regenwater vast vanuit het zuidelijk gelegen gebied;
2. De diepe, permanente waterplas geeft tegendruk aan het grondwater onder het veen. Dit is belangrijk om het hoogveen te laten herstellen.

Aan de noordrand van het meer zie je gereconstrueerde huisplaatsen. Een daarvan stelt de voormalige Pastoorsboerderij voor die vroeger aan de rand van het veenmeer heeft gestaan. De naam ‘Modo Udum, Modo Sudum’ staat voor ‘nu eens droog, dan weer nat’, een typische situatie van het voormalige veenmeer.

Afbeelding: wandelroute. Tekst gaat verder onder de afbeelding.

Start wandeling: knooppunt 1

De route begint door een gebied dat ook wel het Meerstalblok wordt genoemd. Hier vind je tientallen meerstallen: voormalige veenmeertjes die in de loop der tijd zijn dichtgegroeid met veenmossen en andere vegetatie

– Knooppunt 2

Tussen knooppunt 2 naar 5 steek je een breed zandpad over. Dit pad is verhoogd en waterdicht gemaakt met zand en kleileem. Dit verhoogde pad houdt het water tegen dat nodig is om kwetsbare hoogveenvegetatie te behouden. Op sommige stukken van het zandpad loop of fiets je drie meter hoger dan een aantal jaren geleden. Als je om je heen kijkt zie je wat het resultaat is: natte veenputten waar de berkjes het moeilijk hebben en afsterven. Op die plekken komt het veenmos, de basis van hoogveen, weer terug.

– Knooppunt 5

Voorbij knooppunt 5 sla je linksaf tot aan het houten hek. Kijk hier schuin naar links en je ziet het laatste stuk nooit afgegraven en levend hoogveen van het voormalige Boertangermoeras. De rest van het pad tot aan knooppunt 85 verklapt de vroegere aanwezigheid van mensen. Overal stonden tijdens de verveningstijd huisjes in het bos. De sporen zijn hiervan nog goed te ontdekken. Let op de drie lage bulten langs het wandelpad. Dit zijn restanten van turfjes, bedoeld om op te stoken in de kachels van de huisjes. Deze restanten van het ‘bruine goud’ zijn nooit in de kachel terechtgekomen.

– Knooppunt 85

Neem de tijd om het veenlandschap te bekijken vanaf de uitkijkheuvel. De hoogte van deze heuvel is gelijk aan de vroegere hoogte van het veengebied. Dat gebied strekte zich vanaf hieruit tot de stad Groningen.

Vanaf de uitkijkheuvel bij knooppunt 85 loop je via knooppunt 84 en 83 over de Vossendijk. Deze dijk is in 2019 en 2020 verhoogd met zand en kleileem. Je loopt hier door het Amsterdamsche veld. Tot 1993 werd hier grootschalig, machinaal turf gewonnen. Dat heeft gezorgd voor het huidige landschap: grote, voormalige veenputten, veelal weer gevuld met regenwater. Op deze rustige en stille plekken bestaat de kans dat je reeën, hazen, reptielen en amfibieën ziet. Sinds 2018 broeden er ook kraanvogels in dit deel van het Bargerveen.

– knooppunt 84 – knooppunt 83

Na P6 steek je de Zuidersloot over, een asfaltweg door Weiteveen. Daarna kom je weer terecht in een kleinschalig, gevarieerd landschap: het Schoonebeekerveld. Je loopt nu over een zandpad dat in 2019-2020 opnieuw is aangelegd. Het veenpakket dat op de plek van dit pad lag, is eerst helemaal uitgegraven tot op het kleileem. Dit is een compacte leemlaag die in de voorlaatste ijstijd is ontstaan. Daarna is het traject weer opgevuld met zand en meer kleileem. Deze ingreep zorgt ervoor dat het resterende veengebied aan de linkerkant van het pad onder natte omstandigheden ook nat kan blijven, terwijl de huizen en tuinen aan de rechter kant daar geen last van ondervinden. Het kleileem houdt namelijk het water tegen: een waterdichte kade dus.

– knooppunt 82

Een deel van de route tussen knooppunt 82 en 90 loop je parallel aan de straat. Je loopt hier letterlijk op de grens van het Schoonebeekerveld (links) en het Amsterdamscheveld (rechts). Ook hier loop je weer op een onlangs opgehoogde keileemkade. Die kade voorkomt dat het regenwater vanuit het hoogveen wegstroomt richting de weg. Op deze plek zie en hoor je in het vroege voorjaar de boomkruiper, de grote-, kleine- en groene specht en grote lijsters. Daarnaast is het dé plek in het Bargerveen om het harde, bijna menselijke gefluit van de boomklever te horen.

– knooppunt 90

Net voor knooppunt 1 loop je langs het schaapskooicomplex. Hier staat de grootste schaapskooi van Nederland. De aanleg van de schaapskooi en runderstal is een belangrijke maatregel geweest in de gebiedsontwikkeling van Bargerveen-Schoonebeek. Zonder de begrazing van ruim duizend schapen en ruim honderd runderen in het groeiseizoen (april-oktober), zouden het veenmos en de heidevegetatie overwoekerd worden door sneller groeiende soorten zoals pijpenstro, pitrus en berken.

– knooppunt 01 – knooppunt 02 – knooppunt 76

Als je vanaf knooppunt 76 naar knooppunt 14 wandelt, heb je aan de linkerkant uitzicht over Buffer West. Dit was voorheen landbouwgebied en is in 2013-2014 ingericht als waterbuffer. Deze buffer voorziet de westelijke zijde van het veengebied van hogere grondwaterstanden. De omstandigheden in dit gebied zijn erg voedselrijk. Je treft hier daarom andere (vogel)soorten aan dan elders in het schrale hoogveen. Het is bijvoorbeeld de enige plek in het Bargerveen waar de snor broedt (sinds 2018). Dit is een vogel die typisch voorkomt in rietvelden.

– knooppunt 79 – knooppunt 80

Vanaf de uitkijkheuvel bij knooppunt 80 zie je hoe in april en mei tientallen Drentse krentenbomen bloeien. Aan de noordzijde van de uitkijkheuvel lag tot 2017 een parkeerplaats. Inmiddels kijk je hier op een meertje. De asfaltweg naar de parkeerplaats toe heeft begin 2018 plaatsgemaakt voor een nieuw, breed fietspad.

– knooppunt 14 – knooppunt 08

Loop richting knooppunt 09. De voedselrijkere omstandigheden in dit deel van het natuurgebied zorgen voor enorme aantallen vlinders, libellen en vogels. Ook konijnen en reeën hebben het hier goed naar hun zin. Als je geluk hebt, kun je zelfs de vos op de zandpaden spotten.

– knooppunt 09

Het laatste stukje van de route loop je wederom door kleinschalig, nat hoogveenlandschap. In het (vroege) voorjaar zit het hier vol met blauwborsten, broedende grauwe ganzen en heikikkers. Let op: langs de randen van de smalle wandelpaden liggen hier in de ochtenduren adders die zich opwarmen aan de zon.

– knooppunt 03 – knooppunt 02 – knooppunt 01

Deze route is samengesteld door Erik Bloeming: ranger van Natuurpark Moor-Veenland en Staatsbosbeheer Het Veenland.