“Hoogveen heeft plensbuien nodig”

Weet u nog waarom we aan het werk zijn in het Bargerveen? We creëren (water)bufferzones om het unieke en kwetsbare hoogveengebied Bargerveen veilig te stellen. Komende tijd vertelt Piet Ursem in verschillende interviews hoe én waar we dit doen. Met deze keer: neerslag in Bargerveen. Waarom is dat zo goed? Piet werkt al zo’n 47 jaar voor Staatsbosbeheer, hij zag hoe turf plaatsmaakte voor veen. Hij is vanaf 1997 actief bezig met het herstel van Bargerveen en namens Staatsbosbeheer verantwoordelijk voor herstelprojecten. Hij weet als geen ander te vertellen over waarom we dit precies doen én hoe.

Drie jaar droge zomers, zomer 2023 nat

We hebben drie droge zomers achter de rug, maar de zomer van 2023 was relatief nat. Vertel eens Piet, hoe is dat voor het Bargerveen? “Een natte zomer is heel positief”, steekt Piet van wal. “Dat betekent dat het veen in Bargerveen vochtig genoeg is. Helaas hebben we wel schade gehad door de droge jaren. Dat zien we door de witgekleurde veenmossen. Het bladgroen is weg. Gelukkig is het niet dood, het komt heel traag weer op gang. De veenmossen zijn weer in staat om op te bloeien als het nat wordt. De grond is op dit moment goed nat. Hierdoor hebben de veenmossen het dit jaar erg goed gedaan, ze zijn zo’n drie centimeter gegroeid. Dat zien we natuurlijk graag.”

Soorten veenmossen

Er groeien verschillende soorten veenmossen in het Bargerveen. Er zijn slenksoorten, zoals waterveenmos en fraaiveenmos. Dat zijn de wat makkelijkere soorten en die groeien in ondiep water. We hebben ook bultvormende soorten zoals hoogveenveenmos en wrattig veenmos, deze groeien pas als de algemene soorten aanwezig zijn. Bultvormende soorten zijn het zeldzaamst. Die hebben het deze zomer goed gedaan. Dat zijn onze kritische soorten voor hoogveenontwikkeling.

Waarom groeit er eigenlijk hoogveen in Nederland? Piet: “Er is meer neerslag dan verdamping en dat is een randvoorwaarde voor hoogveen. En dat is zó belangrijk voor veen: voeding door regenwater. Hoogveen heeft daarom frequent regen nodig en een behoorlijke plensbui is dan ook altijd welkom.”

Systeemgebonden afvoer

Op dit moment stroomt er water vanuit het Bargerveen als een kabbelende beek de Runde in. “Zo goed hebben we het nog nooit zien stromen”, zegt Piet. “In deze waterstroom worden voedingsstoffen afgevoerd en zo krijgen we doorspoeling van het systeem. Dat noemen we een systeemgebonden afvoer – minimaal 100 millimeter water overschot dat horizontaal door het gebied afstroomt naar de Runde. Te veel voedingsstoffen en een hoge PH leiden namelijk tot laagveen, want dan wordt de bodem en het water te voedselrijk. Voor de landbouw zijn voedingstoffen gunstig, maar voor hoogveen niet. Hoogveen moet voedselarm zijn, anders krijgen andere planten meer kans in het gebied dan veenmossen.”

Kabbelende beek bij Buffer Noord in Zwartemeer, © Piet Ursem.

Buffers

“We hebben hoge en lage buffers”, legt Piet uit. “Een hoge buffer zorgt ervoor dat we het water vast kunnen houden in het gebied. Staatsbosbeheer kan door een hoge buffer twee maanden lang het grondwaterpeil regelen. Een laagwaterbekken en Buffer Noord zorgen ervoor dat we tegendruk aan het grondwater kunnen geven onder het Bargerveen. Zo kan het grondwater in de zandondergrond de veenbasis raken en zorgen we dat het water in het hoogveen zelf niet in de zandondergrond verdwijnt. Hierdoor stroomt het water over het maaiveld af.”

In september worden de dagen al korter, is de verdamping minder en valt er meer regen. “Goed voor het hoogveenherstel. De kritische maanden zijn juni, juli en augustus. Dan is de neerslag lager dan de verdamping. De buffers komen dan goed van pas. Maar regelmatig een regenbui is het meest ideaal. Vooral omdat het veen nog pril is. Dat we nu levende veenmossen hebben is al echt een prestatie. Vijftien jaar geleden kwamen voor het eerst bultvormende soorten in het gebied waar eerst geen veenmos groeide. Het is tijdens de vervening zo droog geweest, dat er alleen nog turf over was. Dat het hier en daar weer groeit, is een fantastische winst”, vertelt Piet.

Succes in Meerstalblok en Amsterdamsche Veld

Piet: “Aan de noordkant van het Amsterdamsche Veld groeien slenksoorten. In het Meerstalblok spreken we van echte hoogveensuccessen. Hier beginnen voorzichtig de bultvormende veensoorten te groeien, echt levend hoogveen. In dat gebied is de hydrologie op orde. Een goede inrichting van het gebied is een randvoorwaarde voor veen. Dat hebben we met de gebiedspartners fantastisch gedaan. Deze kennis delen we ook met andere gebieden waar veen groeit.

Foto: Meerstalblok © Hans Dekker.

Nog een laatste tip van Piet voor de hoogveenliefhebber. “Als je tijd hebt, ga eens kijken bij Buffer Noord in Zwartemeer. Hier zijn herstelwerkzaamheden uitgevoerd. Het water uit Bargerveen stroomt vanuit het Bargerveen als een beek bij de Pastoorsboerderij de Runde in. Ook het Bargerveen ligt er nu mooi vochtig bij. Dat is waar we het voor doen.”